Warm en koud

Een reflectie van Anne-Sophie n.a.v. de toespraak van Rik Torfs tijdens de Accende Summer Summit

Twee gesprekken. Warm en koud. Het ene gesprek helend, het andere gesprek brekend. 

Het warme gesprek gebeurde plots, op een ongepland moment. De persoon met wie ik sprak, wist in grote lijnen wat er me overkomen was. Hij had mijn verwarring en pijn onthouden na onze vorige ontmoeting en vroeg me op de vrouw af hoe het nu met me ging. De warmte lag niet in de vraag zelf, want die was heel eenvoudig en voorspelbaar, maar de intonatie van de vraag verried zijn oprechte aandacht. En dreef mij ertoe om in alle eerlijkheid te antwoorden dat het niet goed met me ging. Dat ik me ondankbaar behandeld voelde, dat ik me niet erkend wist voor het werk dat ik met veel overgave vele jaren had gedaan, dat mij geen afscheidsmoment was gegund. Hij luisterde zonder mij te onderbreken, en zei eenvoudigweg: ‘Ik merk dat het afscheid belangrijk voor je is, creëer dan je eigen afscheidsritueel.’ Enkele weken later volgde ik zijn advies op. Het was een van de stapstenen om uit een kolkende rivier te geraken.   

Ander gesprek. Twee weken eerder. De man die tegenover me zit, schreeuwt naar mij. Met een bulderende stem. Hij vult er het ruime kantoor mee. Zijn frustratie en verontwaardiging hebben lang gewoekerd in een donkere bodem en maken mij klein. Ik slaag er niet in om zijn woordenvloed te stoppen of een redelijk gesprek te starten. Ik kan alleen maar denken dat ik daar niet wil zijn op dat moment. Het was onze laatste ontmoeting. 

We hunkeren allemaal naar eerlijke, open gesprekken. Waarbij alle partijen betrokkenheid tonen, luisteren naar de grondmelodie onder de woorden. Op de Accende Summer Summit maakte keynote spreker Rik Torfs een kanttekening bij die eis om volmaakte eerlijkheid, want ze maakt de rechtmatige eerlijkheid moeilijk. Eerlijkheid tot in het absurde is niet per definitie een basis voor een goed gesprek. Terecht, denk ik. Oprechtheid draagt meer bij tot een goed gesprek dan absolute eerlijkheid. Je mag bijvoorbeeld tijdens een peer coaching weekend onvolledig zijn in de feedbackronde en je oprechte spiegeling voldoende laten zijn om de ander op weg te zetten om zelf tot eerlijke antwoorden te komen. Ook als spreker hoef je niet absurd eerlijk te zijn. Je kiest wat je vertelt, en wat je niet vertelt. 

Zo zijn ook al te grote emoties zoals frustratie, cynisme, verontwaardiging of woede in een gesprek gevaarlijk. Dergelijke fel geaccentueerde emoties zijn weigeringen tot een gesprek, zoals ontploffende mijnen de toenadering blokkeren in een ogenschijnlijk rustig veld. Er is geen ruimte voor de gesprekspartner om te reageren en het laat alle betrokkenen gewond achter op het slagveld.

‘Schoonheid zit in het detail en daar zit vaak ook meteen de samenvatting,’ zo stelde Rik. Door van detail naar detail te springen in een gesprek bouw je vertrouwen op, vaak gebeurt het zelfs op een informele manier, bij pot en pint. Details die gaandeweg je kwetsbaarheid onthullen en zo de gespreksrelatie verdiepen. Een grotere eerlijkheid vloeit dan voort uit het weefsel van details dat in vertrouwen tot stand is gekomen. Als vanzelf kunnen dan ook meningsverschillen aan bod komen die ons niet uit elkaar drijven, maar waarin we juist de verbinding met elkaar in stand houden en versterken. Oog hebben voor elkaars details vat het goede gesprek samen. Een doodgewone vraag. De hand op de arm als teken van steun. De welgemeende ‘santé’ bij het heffen van het glas. De pauze in een gesprek om pijn pijn te laten zijn, om samen de zwaarte van andermans verdriet te voelen. De knuffel bij het afscheid. De warmhartige glimlach. De traan in de ooghoek. De toegestoken zakdoek. De slappe lach. 

Deze ‘springtocht’, van detail naar detail, gaan ook wij met ons peer coaching groepje. Al bijna twee jaar bouwen we langzaam maar zeker het vertrouwen op, trekken we het harnas uit en stellen we ons kwetsbaar op. Dat vraagt moed van ons allemaal, zowel om te spreken als om te luisteren en feedback te geven. Om open te zijn en oprecht, in plaats van eerlijk tot in het absurde. We nemen de tijd om naar elkaar te luisteren. Om los te laten en uit de kolkende rivier te klauteren. We ademen de natuur in en voelen ons weer dichter komen bij wie we willen zijn. 

‘s Avonds steken we het haardvuur aan. De warme gezelligheid ligt over ons als een deken. Een detail. Samenvatting.