Van oerknal tot Yes-Man

Wat de tweede ECHT-avond ons leerde over openheid en leven

In Kasteel Ter Ham kwamen wetenschap, kunst en menselijke verhalen samen tijdens de tweede ECHT-avond. Wat begon als een warme ontmoeting groeide uit tot een verrassende ontdekkingstocht over verwondering, van het prilste moment van het universum tot de kleine keuzes die ons eigen leven vormgeven.

De ontvangst, het walking dinner en de eerste gesprekken vormden meteen een bedding voor wat zou volgen: een avond waarin verwondering centraal stond als iets wat zich aftekent in zowel de studie van de structuur van het universum als in het concrete menselijke leven.

Professor Thomas Hertog deelde hoe zijn ontmoeting met Stephen Hawking zijn hele denkkader heeft gevormd. Hij vertelde over de radicale vraag die centraal kwam te staan in hun gezamenlijke werk: wat als de natuurwetten zelf niet vastlagen vanaf het allereerste begin? Wat als er, in de prilste momenten van het universum, in de nauwelijks voorstelbare tijdschaal van de Plancktijd en de eerste transities van minuscule fracties van seconden, een evolutie plaatsvond van die wetten zelf? Die gedachte laat een ander beeld van de kosmos ontstaan: het gaat niet over een wereld die vanaf seconde één volledig dichtgetimmerd was, maar een universum dat zichzelf ontwikkelde, open genoeg zodat leven mogelijk kon worden. En wat toen het geval was, geldt mogelijk niet minder voor de toekomst. In dat licht wordt duidelijk hoe uitzonderlijk precair en precies het geheel moest zijn om ons vandaag hier te laten staan: de ‘biofiele massa’, het levensbevorderende potentieel van het universum, blijkt zowel fragiel als verbazingwekkend doelgericht.

Rob Vanoudenhoven bracht vervolgens een verrassend verwant perspectief. Hij vertelde hoe zijn leven zich eerder heeft ontvouwd dan gepland. Als een ‘Yes Man’ liet hij zich leiden door openheid, nieuwsgierigheid en gebeurtenissen die hij niet zelf had uitgetekend, door een levenshouding die mogelijkheden toelaat. Die manier van in het leven staan bracht hem in avonturen, projecten en ontmoetingen die nooit hadden bestaan als hij alles nauwkeurig had willen controleren. Zelfs de kleine dingen, zoals de paperclips die uitgroeiden tot een kunstwerk, toonden hoe iets banaals, iets schijnbaar kleins, een vorm van verbinding kan worden tussen mensen en betekenissen.

Wanneer we de getuigenissen van Thomas en Rob naast elkaar leggen, ontstaat een intrigerende parallel: op kosmisch niveau werd het universum mogelijk doordat het niet volledig vastlag; op menselijk niveau worden creativiteit en betekenis mogelijk door het leven niet volledig vast te leggen. Verwondering lijkt het gemeenschappelijke principe dat door beide domeinen loopt. Het is het vermogen om de werkelijkheid te laten zijn zoals ze zich aandient, om ruimte te laten voor wat nog niet begonnen is, voor wat zich nog mag ontvouwen, kortom: het vermogen om het leven te beamen. Zonder verwondering dreigen we de werkelijkheid te willen beheersen, te reduceren, te conceptualiseren. Maar wie dat doet, sluit de deur voor creativiteit, voor het onverwachte, voor dat wat een toekomst verdient terwijl het al verloren leek. Verwondering is niet louter een emotie; het is een existentiële houding die zowel de studie van de kosmos mogelijk maakt als het individuele leven doordringt.

Tijdens de kleine gespreksgroepen verkenden deelnemers hoe verwondering er concreet kan uitzien in hun eigen context: in werk, gezin, relaties, organisatie. Hierbij werd de praktische vraag gesteld: welke ruimte kan ik scheppen voor openheid, voor aandacht, voor stilte, voor spel? Welke omstandigheden moet ik vrijwaren zodat verwondering niet verdwijnt onder druk van efficiëntie of controle?

Daarna volgde verwondering in de meest tastbare vorm. De jonge gitarist Yohrind Naidu bracht drie stukken die de zaal in een bijna meditatieve aandacht stil kregen. Zijn muziek gaf een andere taal aan wat de avond had proberen uit te drukken: dat schoonheid, subtiliteit en ruimte dingen zijn die we niet kunnen plannen of afdwingen, maar die ons worden geschonken wanneer we er plaats voor maken.

Was de avond geslaagd? Meer dan dat. Misschien juist omdat niemand vooraf precies wist waar we zouden uitkomen. Verwondering laat zich niet programmeren. Ze gebeurt. Het is dan ook geen verrassing dat het voor velen moeilijk was om op het einde meteen te vertrekken; de gesprekken gingen door, nieuwe verbindingen ontstonden en het gevoel bleef hangen dat er meer in beweging was gezet dan woorden konden vatten.

We kijken nu uit naar de volgende avond, waar verbinding centraal staat als fundament van mentaal welzijn en religie. In het spoor van wat we deze avond leerden, lijkt die stap logisch: verwondering opent en verbinding verdiept. En precies daar, in dat samenspel, ontstaat het vertrouwen om écht mens te zijn.